Hafik Tarihçe

Sivas’ın Hafik İlçesi Tarihçesi
1873 yılında Koçhisar adıyla ilçe olan Hafik, 1926’da yeniden eski adı olan Hafik adını almıştır. Türklerin Anadolu’ya gelişinden önce de önemli bir yerleşim yeri olan Hafik, Selçuklular ve OsmanlIlar dönemlerinde de önemini devam ettirmiştir.

İlçemiz Sivas’ın doğusunda, il merkezine 37 km uzaklıkta, ilçe merkezinde 3005, kırsalda 6514 olmak üzere toplam 9519 nüfusu, 76 köyü ve 53 mezrası olan, tarihi çok eskilere dayanan, kültürel özellikleri, tarihi kaya evleri, özellikle gölleri, ormanları ve geniş tarım arazileriyle doğal zenginliği bol, şirin bir ilçedir.

1970 ve 80’li yıllarda, sanayileşmenin bir sonucu olarak ilçemizden başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlere yoğun bir göç yaşanmıştır. Öyle ki son yıllarda kış aylarında bazı köylerimizin neredeyse tamamı boşalır hale gelmiştir. Bununla beraber son yıllarda özellikle yaz aylarında büyük bir yazlıkçı nüfusunun köylerimize geri dönmeye başladığını görmekteyiz.

İlçemizin ekonomisi Sivas’ın geneli gibi tarım ve hayvancılık ağırlıklıdır. Kızılırmak havzasında yer alan köylerimizde büyük tarım arazilerinin varlığıyla tarım ön planda ve halkımızın en önemli gelir kaynağıdır. Yapımı tamamlanan Özen-Pusat Barajı ve İmranlı Barajlarının faaliyete geçmesiyle ilçemizde tarım alanında önemli bir gelişme olacaktır.

İlçemiz maden bakımında da son derece zengindir. İlçemizde başta manganez, krom ve kireç taşı olmak üzere bir çok maden rezervi bulunmakta olup, bir kısmında üretim faaliyetleri devam etmektedir.

Hafik’in en önemli değeri ve Hafik’i tanıtacak en önemli özelliği, başta Hafik Gölü olmak üzere çok sayıda göllerinin bulunmasıdır. Hafik Gölü, ilçemizin hemen yanı başında bulunması, Sivas’a 20-25 dakikalık mesafede yer alması ve güzel ve temiz doğasıyla ilçemizin ve hatta Sivas’ın en önemli ve en güzel mesire alanlarından birisi olmaya adaydır. Gölün etrafında 3 adet tesis bulunmakta olup, yazın hafta sonları Sivas ve çevre ilçelerden insanlarımız yoğun bir şekilde piknik yapmak için buraya gelmektedirler.

Bu amaçla Hafik Gölünü nasıl daha iyi tanıtabiliriz düşüncesiyle, çalışmalarımıza başlayarak gölün etrafındaki hazine arazilerinin tespitini yaptık ve öncelikli olarak gölün tesislerin bulunduğu bölgeden başlayarak ağaçlandırma çalışmaları başlattık. Ayrıca gölün etrafında bir sahil yolu ve insanların piknik yapabilecekleri alanlar ile gölün ayağı üzerine taş kaplama tarihi Mostar köprüsü tarzında bir köprü yapılmıştır.

İlçemizin en önemli sorunu olan içme suyu ve yol sorunları, Hükümetimizin son yıllarda uygulamaya koyduğu KÖYDEŞ Projesi kapsamında yaptığımız çalışmalarla büyük oranda çözüme kavuşturulmuştur. Özellikle 2008 yılında açılışını yaptığımız 35 köy ve mezra ile projeye dahil ettiğimiz Hafik merkezin içme suyunu sağlayan Alçıören Grubu İçme Suyu Projesiyle ilçemizin en büyük sorunu çözülmüştür.

İlçemizin tarihindeki en önemli olay ve aslında Türk tarihindeki en önemli olaylardan biri, OsmanlIların Söğüt’e yerleştirilmelerine vesile olan tarihi olay, ilçemizde yaşanmıştır. 1230’iu yıllarda Hafik ovasında Selçuklularla Moğollar arasında meydana gelen savaşta Selçuklular yenilmek üzere iken, obasıyla buradan geçmekte olan Ertuğrul Gazi 700 atlısıyla yardım ederek, Selçukluların galip gelmelerini sağlamıştır. Sultan Alaaddin Keykubat bu katkısından dolayı Ertuğrul Gazi’ye ileride büyük bir İmparatorluğun temellerini atacakları Söğüt bölgesini vermiştir. Bu tarihi olay nedeniyle Osmanlı İmparatorluğunun temellerinin ilçemizde atılmış olduğunu gururla söyleyebiliriz.

Bu olayın anısına Hafik’te, 1915 yılında dönemin Sivas Valisi Muammer Bey tarafından, Türk tarihinde İslamiyet’in kabulünden sonra dikilen ilk heykel olan, Osman Gazi’nin büstü dikilmiştir. 1936 da kaldırılan bu büst şu anda Sivas’ta müzede sergilenmektedir.

Bu amaçla ilçemizde bu tarihi olayı gelecek nesillere iyi anlatabilmek ve tarih şuurunu verebilmek için; Kaymakamlığımızın arka bahçesinde yapılan parkta, bu olayın anısına Osmanlı haritası ve ilk on padişahın isminin yer aldığı ve söz konusu tarihi olayın canlandırıldığı bir rölyef ile bu tarihi olayın anlatıldığı bölümden oluşan bir Osmanlı Anıtı yapılmştır.

COĞRAFİ KONUM

Hafik İç Anadolu Bölgesinin Yukarı Kızılırmak Bölümünde, Sivas iline bağlı bir ilçedir. Kuzeyinde Tokat’ın Reşadiye ve Almus ilçeleri, Sivas’ın Koyulhisar ilçesi, güneyinde Kangal ilçesi, doğusunda Zara ilçesi, batısında Sivas ve kuzey batısında Yıldızeli ilçeleri ile çevrilidir. Kuzeyden güneye doğru Karadeniz Bölgesi ile Doğu Anadolu Bölgesi arasında uzanan bir haritası vardır. Yüzölçümü 2967 km2’dir. Rakımı 1276 m.’dir. Hafik 40° kuzey enleminin yaklaşık 12 km güneyinde, 370 doğu boylamının yaklaşık 30 km doğusunda yer alır.

FİZİKİ ÖZELLİKLERİ

1-Jeolojik Yapısı: MTA’nın yaptığı geniş çaplı inceleme ve araştırmalar sonucunda Hafik ve çevresinin III. Jeolojik devrin birçok döneminde meydana gelen jipsli (alçı taşı) bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle Bölgede çeşitli çöküntüler bulunmaktadır.

Bunlardan Sarıgöl, Susuz, Yıkılgan ve Reşidin Deniz adıyla bilinen oluşumlar görülmeye değer niteliktedir.

İlçe merkezi sınırlarında ilçenin 5 km kuzey batısında yer alan Hafik gölü seviyesinden yaklaşık 150 m yükseklikteki (Rakım 1420 m) tepede bulunan Sarıgöl yaklaşık 70 m (Rakım 1350 m) derinlikte karstik bir obruktur. Obruğun tabanında 10-20 m çapında bir göl mevcuttur. Yıkılgan ve Susuz da yine benzeri oluşumlar olup sadece tabanında göl mevcut değildir.

Engebeli araziler içerisinde genelde yumuşak yapıya sahip minarelerden oluşan yapının büyük yer kapladığı görülür. Ayrıca Kızılırmak’ın aşındırarak düzleştirdiği yapı dikkati çeker. Yapılan araştırma-lardan Sivas, Hafik, Zara arasındaki jeolojik yapının oluşumunun ilkel zamana (prekambrien) kadar uzandığı tahmin edilmektedir.

2-İklimi: Hafik’te karasal iklim hüküm sürmektedir. İlçenin uzanış yönünden dolayı karasal iklimin değişik tipleri görülmektedir. Kışlar soğuk ve sert geçmektedir.

Dünyada görülen iklim değişikliklerinin paralelinde ilçemizde de karasal iklimde uzun yıllar içerisinde değişikliklerin görüldüğü tespit edilmiştir. 2007 yılında yaşanan kış mevsimi ölçülen değerlere göre son otuz yılın en sert kışı olarak kayıtlara geçmiştir. İlçe merkezi Sivas merkeze iklim yönünden büyük benzerlik gösterir. Kuzeyde yer alan köylerde Karadeniz İkliminin etkisi ile yağışlarda artışlar ve daha ılıman bir iklim görülür. Güneyde yer alan köylerde bozkır iklimi etkileri daha belirgindir.

Karasal iklimlerde genellikle bahar mevsimleri belirgin olarak yaşanmaz. Bazı yıllarda sonbahar mevsiminde kış etkisini erken gösterirken bazı yıllarda normal seyrinde yaşanabilir. Kış mevsiminde görülen kar yağışları ilkbahar mevsiminde yağmura dönüşür. En fazla yağmur yağışı Nisan-Mayıs ayında görülürken en az yağışlar Ağustos ayında görülmektedir. Anadolu’nun Yukarı Kızılırmak Bölümünde ikinci yükselti eşiği görülür. Bu yükseltinin sonucu olarak iç kesimlerde görülen aşırı yaz kuraklığı etkisini azaltmaya başlar. Temmuz ve Ağustos aylarında az da olsa yağışlar görülür. Bu yönü ile iç kesimlerin bozkır iklimi ile Doğu Anadolu’nun sert karasal iklimi arasında geçiş iklimi özelliğini taşır. Yağışın dağılışı ilçenin güney-kuzey doğrultuda az da olsa değiştiği görülmektedir. Kuzey kesimlerde daha fazla yağış görülmektedir. Bunun sonucunda kuzey kesimlerde bitki örtüsü daha gürdür. Bu bölümlerde de Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasında bir geçiş iklimi özelliği kendini gösterir.

Sıcaklık değerlerine bakıldığında en soğuk ayların Ocak-Şubat ayları, en sıcak ayların Temmuz-Ağustos ayları olduğu görülmektedir. Kış mevsiminde karasallığın etkisi ile aşırı soğuklar yaşanmaktadır. Kar örtüsünün yerde kalma süresi uzundur. Bu sürenin daha uzun olduğu yıllarda daha düşük sıcaklıklar görülmüştür. Yaz mevsiminde kuraklığın etkisi ile yüksek sıcaklıklar görülmektedir.

İlçemizde etkili olan rüzgârlar genellikle kuzey- güney doğrultulu olan poyraz, karayel ve yıldızdır. İlkbahar başlarında başlayan güney-kuzey yönlü kıble, kar örtüsünün hızla erimesine sebep olmaktadır. Kar kalınlığının fazla olduğu yıllarda güney yönlü rüzgârların etkisi ile ani kar erimeleri sel taşkınlarına sebep olmuştur. Yaz mevsiminde az da olsa doğu-batı doğrultulu rüzgârlar esmektedir. Hâkim rüzgâr yönü kuzeydir.

Dünyadaki iklim değişikliklerinin sonucu olarak ilçemizde de eksterm iklim olayları görülmektedir. 06. Haziran 2009 tarihinde yaşanan 40 dakika süren ve ekili alanlarda % 100’e yakın hasara sebep olan dolu yağışı uzun yıllardır görülmemiş bir iklim olayıdır.

3-Bitki Örtüsü: Hafik yöresi bitki örtüsü hakkında yapılan araştırmalara göre 59 bitki ailesine mensup 215 cins bitki türü tespit edilmiş ve bunlar kayıt altına alınmıştır. Bunlardan 99 tanesinin Türkiye’ye has endemik bitkiler olduğu görülmüştür.

Genel bitki örtüsü ise karasal iklimin sonucu olarak bozkırlardır. Yaz yağışlarının az olması da çayır bitki örtüsünün oluşmasına sebep olmuştur. Kızılırmak boylarında en çok görülen ağaç türü söğütlerdir. Ekonomik olarak karasal iklime elverişli olan kavak ağacı yetiştirilmiştir. Yüksek kesimlerde çalı cinsi bitki örtüsü yaygındır. İlçenin kuzeyinde yer alan köylerde küçük bozuk orman alanları mevcuttur. Bu ormanlarımızda sarıçam, kayın, meşe, dağ kavağı, daraklık, gürgen, fındık, kiraz, erik, ıhlamur ağaçları görülmektedir.

Hafik İlçesinin Orman Varlığı: Toplam yüz ölçümün ancak % 9’u ormanlık olup, bu ormanlık alanların büyük çoğunluğu ekonomik özelliğini yitirmiş bozuk orman¬lardır. Ayrıca var olan az miktardaki orman varlığı eşit dağılmamış, kuzey kesimlerde yoğunlaşmıştır.

Normal Koru Ormanlık: Adamlı, Mescit, Beyko- nağı, ve Kızılcaören

Bozuk Koru Ormanlık: Adamlı Mescit, Beykonağı, Yeniköy, Kaytarmış, Düğer, Karlı

Normal Baltalık Ormanlık: Bayramtepe, Yaka- boyu, Ekingölü, Mansurlu, Oymadere, Gülpınar, Akka- ya, Beykonağı.

Çok Bozuk Baltalık Ormanlık: Karayün, Özen, Öreğil, Esenli, Beydili, Pusat, Düzyayla, Otmanalan, Karlı.

Kısıtlı orandaki orman varlığımız kaçak kesim, otlatma, yangın, işgal gibi tehlikelere karşı titizlikle korunmakla beraber, bölge halkının bu doğal kaynağın korunması gerektiğinin bilincinde olması gerekmektedir. Geri dönüşümü çok zor olan orman varlığının uzun yıllardır bilinçsizce yok edilmesi ile günümüzde tehlike sınırına ulaşmıştır. Var olan ormanlar geçmişte bu bölgenin ormanlık olduğunun delili iken kısıtlı oranda kalması da ormanların bilinçsizce yok edildiğinin açık delilidir. Orman varlığını korumak bölge halkının asli görevi olmalıdır.

4-Gölleri: Karstik yer şekillerinin yaygın olduğu Hafik yöresin¬de erime sonucu meydana gelen çanaklarda çok sayıda irili ufaklı göller oluşmuştur. Bunların dışında taban suyu tablasının yer kabuğuna yakın olduğu yerlerde ilkba¬harda oluşan yazın kuruyan geçici sulak bölgeler de vardır. Ayrıca Kızılırmak vadisi boyunca taşkın görülen ilkbaharda geçici sulak alanlar oluşur.

5-Mevsimlik Islak Çayırlık Alanlar: Bölge ekosistemi içerisinde büyük öneme sahip olan mevsimlik ıslak çayırlık alanlar yağışlı mevsimlerde taban suyu seviyesinin yüzeye çıkmasıyla oluşur. İlçemizde Türük, Yenice, Kemis, Çekmegöl, Ovacık adları ile bilinen bu beş mevsimlik ıslak çayırlık alan âdeta bir gölü andırır. Bu önemli beş mevsimlik ıslak çayırlık alanın dışında Kızıl¬ırmak vadisi boyunca oluşmuş daha pek çok mevsimlik ıslak çayırlık alan mevcuttur.

Kızılırmağa yakın yerlerdeki Bu mevsimlik ıslak çayırlık alanlara alttan Kızılırmak’a yer altı su bağlan-tılarından sazan balığı geçmekte ve buralarda amatör olta balıkçıları avlanmaktadır. Bu sebeple yöre halkı bu alanlara göl de demektedir.

6-Akarsuları: Hafik, akarsu varlığı bakımından yeterli zenginliğe sahip bir coğrafyada kurulmuştur. Akarsuların çoğunluğu Kızılırmak ağı içerisinde, Kızılırmak’a bağlanan küçük derelerden oluşur. Bu ağın dışında Hafik gölünü besleyen küçük akarsular davardır.

7-Madenleri: Hafik, genç bir jeolojik yapıya sahip dağlık alanlara yakın bir platoda kurulmuş olduğundan çevresindeki dağlarda çeşitli maden yatakları vardır. Yalnız ekonomik değeri çok fazla olmayan maden yataklarının çoğu işletilmemektedir.

8-Dağları: Hafik, Kuzey Anadolu Dağları ile Güney Anadolu Dağları’nın uzantıları arasında kurulmuştur. Yüksek dağ sıraları ilçe merkezine uzaktır. İlçemize en yakın olan dağlar şunlardır:

Aşmalı Dağı: İlçemizin kuzeyinde yer alır. Köse Dağları’nın güneyinde yer alan Aşmalı Dağı, 2416 metre rakıma sahiptir.

Tekeli Dağı: İlçemizin kuzeyinde yer alan Tekeli Dağı, 2649 metre rakıma sahiptir.

Gürlevik Dağı: İlçemizin güneyinde yer alan Gürlevik Dağı, Tecer sıradağlarının içerisinde yer alır. Gürlevik Dağı, 2688 metre rakıma sahiptir.

Yılanlı Dağ: Hafik’in güneyinde yer alan dağ Tecer sıradağlarının zirvelerinden biridir. 2600 metre rakıma sahiptir.

BEŞERİ ÖZELLİKLERİ

1-Nüfus
İlçemiz uzun yıllar göç vererek nüfusu azalan yerleşim merkezlerindendir. Sosyo-ekonomik sebeplerden dolayı göç olayı halen devam etmektedir.

2-İdari Yapı
Hafik idari açıdan altı mahalleden oluşmaktadır. Bu mahallelerden beş tanesi ilçe merkezinde yer alırken bir tanesi merkezden 5 km uzakta yer alır.

Bu mahalleler:

a- Çay Mahallesi

b- Fatih Mahallesi

c- Koç Mahallesi

d-Yeni Mahalle

e-Tepe Mahallesi

f- Günyamaç Mahallesi

3-Ulaşım
Hafik, çevre il ve ilçelere asfalt yollarla bağlıdır. Sivas ve Zara’ya E88 karayolu ile bölünmüş çift şerit asfalt yolla bağlanıştır. İl merkezi ve Zara arasındaki yol yıl boyu açık kalmakta, buradan ulaşımda herhangi bir sorun yaşanmamaktadır. Doğanşar ilçesine çift şerit asfalt yol ile bağlıdır. Köy yollarının bazıları stabilize, bazıları da asfalttır. Ulaşımda genellikle sorun yaşanmamakla beraber, sert geçen kış aylarında Tozanlı Vadisindeki köy yollarının kısa süreli de olsa kapandığı görülmektedir.

4-Tarım
Hafik ilçemizde ziraat, küçükbaş hayvancılık, büyükbaş hayvancılık, arıcılık, en önemli tarım faali-yetleridir. Yapılan bu faaliyetlerde genellikle geleneksel usullerin kullanıldığı, fakat son yıllarda modern yöntemlere geçilmeye başlandığı görülmektedir.

A-Ziraat
İlçemizde uzun yıllar en önemli ekonomik faaliyet ziraattır. İlçe Ziraat odasına kayıtlı 1534 çiftçi bulunmaktadır. Genellikle hububat ve yem bitkileri ziraatı yapılmaktadır. En fazla buğday üretimi yapılır. Bunun yanında diğer tahılların da üretimi yapılmaktadır. Yem bitkilerinden en fazla çok yıllık olan yonca tercih edilmektedir. Tek yıllık olan fiğ üretimi de yapılmaktadır. Toplam tarım arazisinin büyük bölümü buğday üretimine ayrılmaktadır.
Tarımda makina kullanımının yaygınlaşmasıyla ilçemizde tarım üretiminde verimliliği artırdığı ve ürün kalitesinde iyileşmeler gözlenmektedir.

Küçükbaş Hayvancılık
İlçe merkez ve köylerinde toplam 10.000 adete yakın küçükbaş hayvan bulunmaktadır. İlçe merkezinin çevresinde, yüksek alanlarda, yaylalarda ve köylerde küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Küçükbaş hayvancılık daha çok köylerde yaygındır.

Özellikle kuzey kesimde yer alan yüksek rakımlı köylerde koyun ve keçi yetiştiriciliği yapılmaktadır. Süt verimi fazla olmayan, karasal iklime dayanıklı koyun ve keçi cinslerinin tercih edilmekte, daha çok et ihtiyacını karşılama amaçlı küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır.

Büyükbaş Hayvancılık
İlçe merkez ve köylerinde toplam 16.640 adet büyükbaş hayvan bulunmaktadır. İlçemizde genellikle aile tipi küçük işletmeler halinde büyükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Üretilen süt ve süt ürünleri perakende olarak ilçe içerisinde tüketiciye sunulmaktadır. İlçe merkezinde süt ve süt ürünleri konusunda çalışan mandıra tipi kuruluş bulunmamaktadır.

Eski Tigem arazisi içerisinde özel şirkete ait mandıra bulunmakla beraber, süt toplama işi yapmamaktadır. Sadece Sığır Yetiştiricileri Birliği, Çınarlı Köyü’nde üretilen sütleri toplamaktadır. İlçe merkezinde daha çok montafon melezi sığırlar yetiştirilirken, köylerde yerli sığır ırklarının yaygın olduğu görülmektedir.

Tarımda makine kullanımının yaygınlaşması ile birlikte ilçemiz sınırları dahilindeki mera alanlarının vatandaşlar tarafından traktörle sürülerek tarlaya dönüştürülmesini kolaylaştırmış, mera alanlarının daralmasıyla oluşan durum hayvancılık için olumsuz sonuçlar doğurmuştur.

Daha önceleri çayır olarak kullanılan birçok arazi günümüzde tahıl tarımı için bozulduğundan mera hayvancılığı gittikçe azalmıştır. Modern usullerle ahır hayvancılığı henüz yaygınlaşmamıştır. Verilen rakamlar İlçe Tarım Müdürlüğünün verilerine göre 2008 yılı rakamlarıdır.

Arıcılık
İlçe merkezinde az sayıda arıcılık yapan çiftçi bulunmakla beraber köylerde arıcılık yapanların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Özellikle yüksek kesimlerde arıcılıkla uğraşanlar daha fazladır.
Hafik ve çevresindeki jipsli topraklarda 53 bitki familyasına ait 371 çiçekli bitki türü doğal olarak yaşamaktadır. Bu bitkilerden 94’ü endemik (nadir)’tir.

Hafik ve yakın çevresinde İran-Turan, Avrupa- Sibirya ve Akdeniz flora bölgelerine ait bitkiler yayılım göstermektedir. Çoğunlukla İran-Turan flora bölgesine ait step elemanları yaygındır. Bu nedenle il dışından gelen çok sayıda arıcı da bulunmaktadır.